Bosna Savaşı: Tarihsel Bir Bakış
Bosna Savaşı (1992-1995), Yugoslavya’nın dağılması sırasında meydana gelen en kanlı ve yıkıcı savaşlardan biri olarak tarihe geçmiştir. Bu savaş, Bosna-Hersek’in bağımsızlığını ilan etmesinin ardından, farklı etnik gruplar arasında patlak vermiştir. Savaş, özellikle Boşnaklar, Sırplar ve Hırvatlar arasındaki etnik ve dini çatışmalarla karakterizedir. Savaş süresince ağır insan hakları ihlalleri, soykırım ve kitlesel göçler yaşanmıştır.
1. Bosna Savaşı’nın Nedenleri
- Bosna Savaşı’nın temelinde, Yugoslavya’nın dağılması ve farklı etnik grupların birbirleriyle çatışması yatmaktadır. 1992 yılında Bosna-Hersek’in bağımsızlık ilanı, ülkedeki Sırpların bu durumu kabul etmemesiyle büyük bir iç savaşa dönüştü.
- Bosnalı Sırplar, Sırbistan’ın desteğiyle Bosna’da kendi devletlerini kurmak için savaş başlattı. Diğer yandan Boşnaklar ve Hırvatlar, Bosna’nın bağımsızlığını savunmaya çalıştı. Bu da çok yönlü ve şiddetli bir savaşın fitilini ateşledi.
2. Savaşın Seyri ve Önemli Olaylar
- Sarajevo Kuşatması: Savaşın en uzun ve yıkıcı kuşatmalarından biri olan Sarajevo Kuşatması, Bosnalı Sırpların başkent Sarajevo’yu ablukaya almasıyla gerçekleşti. Kuşatma sırasında şehir büyük bir insani kriz yaşadı ve binlerce sivil hayatını kaybetti.
- Srebrenitsa Soykırımı: Temmuz 1995’te yaşanan Srebrenitsa Soykırımı, Bosna Savaşı’nın en trajik olaylarından biridir. BM tarafından güvenli bölge ilan edilen Srebrenitsa’da, yaklaşık 8.000 Boşnak erkek ve çocuk, Bosnalı Sırp kuvvetler tarafından katledildi.
-
Dayton Anlaşması**: 1995 yılında savaş, ABD arabuluculuğuyla imzalanan Dayton Anlaşması ile sona erdi. Bu anlaşma, Bosna-Hersek’i iki ana bölgeye böldü: Bosna-Hersek Federasyonu ve Sırp Cumhuriyeti. Anlaşma savaşın sona ermesini sağlasa da, ülkedeki etnik gerilimler tam anlamıyla sona ermedi. 3. Bosna Savaşı’nın Sonuçları
- İnsani Kayıplar: Bosna Savaşı sırasında tahmini 100.000’den fazla insan hayatını kaybetti, yüzbinlerce kişi yaralandı ve 2 milyondan fazla kişi evlerini terk etmek zorunda kaldı. Savaş, büyük bir göç dalgası ve mülteci krizi yarattı.
- Soykırım ve İnsan Hakları İhlalleri: Savaş sırasında etnik temizlik, cinsel şiddet ve toplu katliamlar gibi ciddi insan hakları ihlalleri yaşandı. Srebrenitsa Soykırımı, bu ihlallerin en bilinen örneklerinden biridir ve uluslararası toplumun bu tür katliamları durdurmadaki yetersizliği geniş çapta eleştirilmiştir.
- Ekonomik ve Fiziki Yıkım: Bosna-Hersek, savaşın sonunda büyük bir yıkıma uğradı. Savaş sırasında şehirler, köyler ve altyapı büyük oranda tahrip edildi, ekonomik çöküş yaşandı. Ülke, savaşın yaralarını sarabilmek için uzun bir yeniden yapılanma sürecine girdi.
4. Uluslararası Tepki ve Müdahale
- Uluslararası toplum, Bosna Savaşı’na uzun süre etkili bir müdahale sağlayamadı. Birleşmiş Milletler, bölgede barış gücü görevlendirmiş olmasına rağmen, BM’nin bazı güvenli bölgelerinde sivillerin korunmasında yetersiz kaldığı eleştirildi. NATO, savaşın son dönemlerinde Bosnalı Sırp kuvvetlerine karşı hava saldırıları düzenledi ve bu müdahale savaşın sona ermesine katkı sağladı.
- Uluslararası Ceza Mahkemesi, savaş sırasında işlenen insan hakları ihlallerinden sorumlu liderlerin yargılanması için kuruldu. Sırp lider Radovan Karadžić ve Ratko Mladić, bu mahkemede soykırım suçlarından mahkum edildi.
5. Bosna Savaşı’nın Günümüzdeki Yansımaları
-
Bosna Savaşı’nın sonuçları, günümüzde Bosna-Hersek’te hala derinden hissedilmektedir. Ülkedeki etnik ayrışma, sosyal ve siyasi hayatta devam etmektedi r. Bosna-Hersek, savaşın izlerini tamamen silememiş ve toplumsal barışı tam anlamıyla sağlayamamıştır.
- Savaş sırasında yaşanan soykırım ve etnik temizlik, uluslararası hukukta ve insan hakları alanında büyük bir yankı uyandırmış, savaş suçları ve soykırım kavramlarının tartışılmasına yol açmıştır.
Sonuç
Bosna Savaşı, 20. yüzyılın en yıkıcı ve trajik savaşlarından biri olarak tarihe geçmiştir. Savaşın nedenleri, etnik gerilimler ve Yugoslavya’nın dağılmasıyla ilişkili olsa da, savaş sırasında yaşanan insan hakları ihlalleri ve soykırımlar uluslararası toplumun vicdanında derin yaralar açmıştır. Bosna Savaşı, yalnızca Balkanların değil, tüm dünyanın yakın tarihinde unutulmaması gereken bir olaydır.
Bosna Savaşı: Türkiye’nin BM ve NATO Çerçevesinde Yürüttüğü Barış Gücü Operasyonları
Türkiye, Bosna Savaşı’nda Birleşmiş Milletler ve NATO çerçevesinde birçok barış gücü operasyonuna liderlik etmeyi sürdürmüştür. 1990’ların olasılıkla eski Yugoslavya Cumhuriyeti’nin küçük ülkeleri arasında Bosna Savaşı patlak verdi. Türkiye, Balkanlar’daki bu ortamın etkilerini hafifletmek ve barışa destek olmak için meşru bir çözüm yoluna karar verdi.
BM ve NATO Çerçevesindeki Operasyonlar
Türkiye, Bosna Savaşı’nın sona ermesi için, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin kararı ve üyeleriyle birlikte BM Barış Gücü operasyonuna liderlik etti. Aynı zamanda NATO tarafından 1995’te operasyonda SFOR operasyonunda bir operasyon olarak Türkiye, Balkanlar ‘daki barış ve güvenliği destekledi.
Türkiye’nin Katkıları
Türkiye, Bosna Savaşı’nda son derece önemli bir rol oynadı ve çoğu kişinin liderliğine daha fazla katkı sağladı. Türkiye, BM Barış Gücü operasyonunda toplam 3 milyon ev sahibi ve iki milyon göçmenin güvenliği için sorumluluk almıştır. Bu operasyon, BM tarafından desteklenmiş ve Türk askerleri tarafından istihdam edilen 12 bin askerden oluşuyor.
Türkiye ayrıca, SFOR tarafından 1996 ve 1997’de yürütülen iki büyük operasyona liderlik etti. İlk operasyonda Türk askerlerinin yardımı ile 2,5 milyon Bosnalının güvenli evlerine geri götürülüyor. Ayrıca, SFOR’un bu iki operasyonunun sonunda Bosna Savaşı’ndan 19 bin asker ve 1,5 milyon Somalili göçmen kurtarıldı.
sonuç
Türkiye, Bosna Savaşı’nda güvenli evlerine geri dönen göçmenlerin barış ve kurtuluşu için önemli çabalar harcamıştır. BM ve NATO liderliğindeki birçok barış gücü operasyonu ile Türkiye, güvenlik ve istikrarın korunmasına yardımcı olmuştur. Türkiye tarafından bir arada bu barış gücü operasyonları bölgede güvenlik ve istikrarın sağlanmasına önemli bir katkı sağlandı. Bosna Savaşı, 1992’de Sırbistan’ın Bosna-Hersek’i ilhakının ardından başlayan ve 1995’in sonlarına doğru sonlanan savaş olarak bilinir. Bu savaş, Türkiye için aşırı önemli bir konu olmuştur. Türkiye, Bosna Savaşının sona ermesi için Birleşmiş Milletler (BM) ve NATO çerçevesinde barış gücü operasyonlarına katılmıştır.
Türkiye’nin 90’lı yıllara girmeden önce başlattığı barış seferberligi Birleşmiş Milletler’in dikkatini çekmişti. Türkiye’nin Bosna başta olmak üzere haksız ve yanlış savaşların durdurulup barışın sağlanmasını amaçlayan bu seferberliği arttırmış olması, BM ve özellikle ABD’nin dikkatini çekmeyi başardı.
Türkiye, Bosna Savaşı sırasında BM ve NATO’nun çabaları ile birleşik bir strateji geliştirmiştir. Daha sonra ülke, yıllar boyunca barış gücü operasyonlarına da katılmıştır. Özellikle, BM kuvvetleri, Türk askeri unsurları ile Bosna’da görev yapmaya başlamıştır.
Türk askeri birliklerinin, Sırp ve Boşnak kuvvetleri arasında kalıcı barışın oluşturulması amacıyla Türkiye’den gelen ünitelere destek vermesi önemlidir. Türk askerlerinin ortaya koydukları bu demokratik ve insani amaçla verdikleri başarılı mücadele, Bosna’da ve tüm dünyada övgüye değerdir.
Türkiye’nin Bosna-Hersek’teki barış gücü operasyonları, BM sayesinde desteklenmiştir. Türkiye, Bosna’da askeri ve siyasi konularda önemli ve yaşamsal konularda katkı sağlamıştır. Türkiye, her ne kadar Bosna Savaşının bölümü olsa da, barış ve uzlaşmanın sağlanmasına yardımcı olmuştur.
Bosna Savaşına son veren Dayton Barış Antlaşması’nın imzalanmasından sonra, Türkiye’nin rolünün önemi ve başarısının anlaşılması da, BM ve NATO’nun barış gücü operasyonlarının önemini ortaya koymuştur. Türkiye, Bosna’nın toprak bütünlüğünün korunması ve çatışmanın sona ermesi için, aktif olarak çalışmıştır. Böylece Türkiye, Bosna Savaşı’nın sona ermesi sürecinin öncülük etmiştir.
